09 - सुस्वागतं भो ! अरुणाचलेऽस्मिन्

 

अभ्यासः

 

प्रश्न 1 – एकपदेन उत्तरत (मौखिक-अभ्यासार्थम्) –
(i) सूर्योदयभूमिः अरुणाचलः कैः सुशोभिता?
उत्तराणि – हिमाद्रितुङ्ग श्रृङ्गैः ।

 

(ii) अरुणाचले कति नद्यः वहन्ति?
उत्तराणि – पञ्चाशदधिकाः ।

 

(iii) अरुणाचलस्य पर्यावरणं कीदृशम्?
उत्तराणि – शुद्धम् ।

 

(iv) देवानामपि देवः कः कथ्यते?
उत्तराणि – मोपीनः ।

 

(v) अरुणाचलस्य राजधानी का?
उत्तराणि – ईटानगरम् ।

 

(vi) लामासम्प्रदायस्य प्रमुखं पर्व किम्?
उत्तराणि – लोसर ।

 

(vii) अरुणाचलस्य विशिष्टः राजपशुः कः?
उत्तराणि – मिथुनः  ।

 

(viii) ‘तवाङ्ग गोम्पा’ केषां मठः?
उत्तराणि – बौद्धानाम् ।

 

 

 

प्रश्न 2 – एतेषां प्रश्नानाम् उत्तराणि एकवाक्येन लिख्यन्ताम् –
(i) अरुणः कस्य पर्यायः?
उत्तराणि – अरुणः सूर्यस्य पर्यायः ।

 

(ii) सूर्योदयभूमिः इति पदं कस्मै प्रयुक्तम्?
उत्तराणि – सूर्योदयभूमिः इति पदं अरुणाचलप्रदेशाय प्रयुक्तम् ।

 

(iii) अरुणाचलप्रदेशस्य जनजातिनां प्रमुखानि आजिविका साधनानि कानि सन्ति?
उत्तराणि – अरुणाचलप्रदेशस्य जनजातिनां प्रमुखानि आजिविका साधनानि कृषिः, शिल्पकला, वनसम्पद् च सन्ति ।

 

(iv) ‘ओरिया’ इति केषां प्रमुखं पर्व?
उत्तराणि – ‘ओरिया’ इति वाङ्चो जनजातिनां प्रमुखं पर्व ।

 

(v) लामासम्प्रदायस्य ‘लोसर’ इति पर्व कदा मान्यते?
उत्तराणि – लामासम्प्रदायस्य ‘लोसर’ इति पर्व फरवरी मासे मान्यते ।

 

(vi) ‘मोपिन’ इति कीदृशं पर्व अस्ति?
उत्तराणि – ‘मोपिन’ इति ‘होली’ सदृशं पर्व अस्ति ।

 

(vii) लोहितनद्याः उद्गमस्थलं किं मन्यते ?
उत्तराणि – लोहितनद्याः उद्गमस्थलं परशुरामकुण्डं मन्यते ।

 

प्रश्न 3 – एतानि वाक्यानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणम् क्रियताम् –
क.  अरुणाचलप्रदेशे पञ्चाशदधिकाः नद्यः प्रवहन्ति ।
उत्तराणि – कुत्र पञ्चाशदधिकाः नद्यः प्रवहन्ति ?

 

ख. अरुणस्य प्रदेशः अरुणाचलः ।

उत्तराणि – कस्य ?

 

ग. अरुणाचले अनेके उत्सवाः मान्यन्ते ।

उत्तराणि – कुत्र ?

 

घ. वनौषधीनां तु अयं स्त्रोतः एव अस्ति ।

उत्तराणि – का ?

 

ङ. ‘ओरिया’ इति पर्वणि अरुणाचले कृषिभूमिपूजनं सामाजिककार्यं च भवति ।

उत्तराणि – किं किं ?

 

च. भीष्म-नगर-दुर्गस्य अवशेषाः आर्य-काल-संस्कृति-सम्पद्-परिचायकाः ।

उत्तराणि – कस्य ?

 

छ. परशुरामकुण्डं लोहितनद्याः किञ्चिद दूरम् अस्ति ।

उत्तराणि – कस्याः ?

 

 

प्रश्न 4 – अधोलिखितप्रश्नानां यथानिर्देशम् उत्तरत –

क.  ‘स्थालानां दर्शनाय प्रबन्धः अपि वर्तते ।‘ अत्र ‘वर्तते’ इति क्रियापदस्य कर्तृपदं किम् ?

उत्तराणि – प्रबन्धः  

ख.  ‘मिथुनः गोमहिषसदृशः एकः विशिष्टः राजपशुः अस्ति ।‘ वाक्येऽस्मिन् विशेष्यपदं किं प्रयुक्तम् ?

उत्तराणि – मिथुनः

ग.   ‘साडकेन एकम् अन्यत् पर्व अस्ति ।‘ अत्र ‘अपरम्’ इति पदस्य किं पर्यायपदं प्रयुक्तम् ?

उत्तराणि – अन्यत्

घ.   ‘जनाः परस्परं मुखे कपोले च शालिचूर्णं लिम्पन्ति ।‘ वाक्येऽस्मिन् किं क्रियापदं प्रयुक्तम् ?

उत्तराणि – लिम्पन्ति

ङ.  ‘पर्यटनविभागेन प्रकाशितां प्रसिद्धस्थलानां सूचीं पठित्वा ज्ञायताम् ।‘ अत्र ‘सूचीम्’ इति पदस्य किं विशेषणपदं प्रयुक्तम् ?

उत्तराणि – प्रकाशितां

 

 

प्रश्न 5 – विशेष्यैः सह समुचितविशेषणानि योजयत –

उत्तराणि –

	विशेषणानि	विशेष्यानि
(i)	विविधवर्णमनोहरा	प्रकृतिः
(ii)	प्रमुखानि	आजीविकासाधनानि
(iii)	सामाजिकम्	कार्यम्
(iv)	अन्यत्	पर्व
(v)	संपूर्णा	व्यवस्था
(vi)	दर्शनीयानि	ऐतिहासिकस्थलानि
(vii)	गोमहिषसदृशः	राजपशुः

        

प्रश्न 6 – अधोलिखितपदैः सह समानार्थकपदं योजित्वा लिखत –

उत्तराणि –

क.  अभिनन्दनम्       -      स्वागतम्

ख. ज्ञातुम्              -      अवगन्तुम्

ग.   अरुणः             -      सूर्यः

घ.   समम्               -      सदृशम्

ङ. अधुना              -      इदानीम्

च.   प्रत्युत              -      अपितु

छ.  अनन्तरम्          -      पश्चात्

 

 

प्रश्न 7 – अधोलिखितवाक्येषु स्थूलपदानि केभ्यः प्रयुक्तानि? –

यथा – अहम् भवतां जिज्ञासां शमयितुम् इच्छामि ।                  छात्राणां कृते/ छात्रेभ्यः

उत्तराणि –

क.   प्रथमं तु अहम् एव एकं प्रश्नं पृच्छामि ।                    पर्यटनाधिकारिणः कृते

ख.  सूर्यस्य प्रकाशः सर्वप्रथमम् इमं स्पृशति ।                अरुणाचलप्रदेशस्य कृते

ग.    अहं चिन्तयामि यत् अरुणः तु सूर्यस्य पर्यायः ।         हिमांशोः कृते

घ.    कृषिः, शिल्पकला, वनसंपद् च एतेषां प्रमुखानि आजिविकासाधनानि ।     जनजातीनां कृते

ङ.  इदम् ‘अप्रैल’ इति मासे मान्यते ।                         मोपीनपर्वणः कृते

च.    अधुना तु वयम् एतानि द्रष्टुम् उत्सुकाः स्मः ।            पर्यटनस्थालानां कृते

छ.   अत्र अनेके प्रमुखोत्सवाः ।                                 अरुणाचलप्रदेशस्य कृते       

 

 

 

प्रश्न 8 – अधोलिखितपदानां समुचितं विग्रहं समस्तपदं वा लिखत –

उत्तराणि –

क.   वनसम्पदा                 -      वनस्य सम्पदा

ख.  सेतोः निर्माणम्            -      सेतुनिर्माणम्

ग.    पर्यटनाधिकारी            -      पर्यटनस्य अधिकारी

घ.    हिमाद्रेः तुङ्गशृङ्गानि, तैः -      हिमाद्रितुङ्गशृङ्गैः

ङ.  बौद्धमठः                   -      बौद्धानां मठः

च.    उद्गमस्य स्थलम्          -      उद्गमस्थलम्

छ.   अरुणाचलः                -      अरुणस्य अचलः

 

प्रश्न 9 – रेखांकितपदानां प्रसङ्गानुसारं समुचितार्थं चित्वा लिखत –

क.   प्रश्नोत्तरमाध्यमेन भवतां जिज्ञासां शमयितुम् इच्छामि ।

(i)    गन्तुम् इच्छा         (ii) ज्ञातुम् इच्छा             (iii) गातुम् इच्छा     

         उत्तराणि –  ज्ञातुम् इच्छा

 

ख.  अस्य अवशेषाः तु आर्यकला – संस्कृति – सम्पदः परिचायकाः ।

  (i) सूचकाः              (ii) सेवकाः                  (iii) पर्यटकाः

         उत्तराणि –  सूचकाः

 

ग.    साधु पृष्टम् ।

(i) संन्यासी               (ii) शुद्धम्                     (iii) सम्यक्

         उत्तराणि –  सम्यक्

घ.    विपुला च अत्र वनसम्पदा ।

(i) पृथ्वी                   (ii) विशाला                   (iii) स्थूला 

उत्तराणि –  विशाला

ङ.  वनौषधीनां तु अयं स्त्रोतः एव ।

(i) उद्गमस्थलम्           (ii) प्रवाहः                     (iii) निर्झरः 

उत्तराणि –  उद्गमस्थलम्

 

 

 

प्रश्न 10 – अत्र लिखिते गद्यांशे रिक्तस्थानानां पूर्तिं ‘इदम्’ इति सर्वनामपदस्य उचितरुपैः कुरुत –

अरुणस्य प्रदेशः अरुणाचलः । ————— प्रदेशस्य अस्ति हिमाद्रितुङ्गश्रृङ्गैः सुशोभिता भूमिः । एवञ्च अस्ति विपुलवनसम्पदा —————– प्रदेशे । ————— प्रदेशात् एव वहति लोहिताख्या नदी । सूर्यस्य प्रकाशः सर्वप्रथमम् —————- प्रदेशम् एव स्पृशति । —————— प्रदेशेन एव जीवन्ति ————— प्रदेशस्य जनाः । अद्भुतः सौन्दर्यमयः एव —————— प्रदेशः ।

 

उत्तराणि –

         अरुणस्य प्रदेशः अरुणाचलः । अस्य प्रदेशस्य अस्ति हिमाद्रितुङ्गश्रृङ्गैः सुशोभिता भूमिः । एवञ्च अस्ति विपुलवनसम्पदा अस्मिन् प्रदेशे । अस्मात् प्रदेशात् एव वहति लोहिताख्या नदी । सूर्यस्य प्रकाशः सर्वप्रथमम् इमं प्रदेशम् एव स्पृशति । अनेन प्रदेशेन एव जीवन्ति अस्य प्रदेशस्य जनाः । अद्भुतः सौन्दर्यमयः एव अयं प्रदेशः ।