04 - न लभ्यते चेत् आम्लं द्राक्षाफलम्

 

अभ्यास कार्यम्

प्रश्न 2 अधः प्रदत्तानां प्रश्नानाम् एकपदेन पद द्वयेन वा उत्तर लिखन्तु |

1.    क: वनं गच्छति ? 

उत्तर - एक शृगालः |

2.    शृगालः कां पश्यति ?

उत्तर - द्राक्षालताम्  |

3.    शृगालस्य मुखे किं जायते ?

उत्तर - रसम् |

4.     शृगालः किं पश्यति ?

उत्तर - द्राक्षाफलम् |

5.    द्राक्षाफलम् कुत्र दृश्यते ?

उत्तर - द्राक्षालातासु |

6.    किं शृगालः पुनः पुनः उत्पत्ति ? 

उत्तर - आम् (द्राक्षाफलस्य कृते शृगालः पुनः पुनः उत्पति ) |

7.    किं शृगालः द्राक्षाफलं प्राप्नोति ?

उत्तर - न |

 

प्रश्न 3  अधः प्रदत्तानां प्रश्नानाम् एकपदेन पद द्वयेन वा उत्तर लिखन्तु |

1.    शृगालः कथं वनं गच्छति ?

उत्तर - पिपासया बुभुक्षया वनं गच्छति |

2.    वनं गत्वा शृगालस्य किं जायते ?

उत्तर - श्रान्तः खिन्नः च जायते |

3.    शृगालः द्राक्षफलम् कुत्र पश्यति ? 

उत्तर - द्राक्षालातासु |

4.    द्राक्षाफलं दृष्ट्वा कस्य मुखे रसः जायते ?

उत्तर - द्राक्षाफलं दृष्ट्वा शृगालस्य मुखे रसः जायते |

5.    अन्ते शृगालः किं वदति ?

उत्तर - अन्ते शृगालः वदति आम्लं द्राक्षाफल आम्लं द्राक्षाफलम् |

 

प्रश्न 4  उपरि प्रदत्तां मञ्जूषा दृष्ट्वा रिक्तस्थानानि उचितक्रियापदानि लिखन्तु |

   उत्तर -       वन्दते           वन्देते             वन्दन्ते

                  वन्दसे          वन्देथे            वन्दध्वे

                    वन्दे          वन्दावहे          वन्दामहे   

                   

पलायते                 पलायेते              पलायन्ते 

पलायसे                पलायेथे              पलायध्वे

 पलाये                  पलायावहे          पलायामहे   

        

जायते                      जायेते                   जायन्ते

 जायसे                   जायेथे                   जायध्वे

  जाये                     जायावहे                जायामहे   

 

प्रश्न 5 उदाहरनुसारं एकवचनम् दृष्ट्वा द्विवचनं – बहुवचन रूपाणि लिखन्तु |

  उत्तर -     

धातुः	एकवचनम्	द्विवचन	बहुवचन
कम्प्	कम्पते	कम्पेते	कम्पन्ते
वर्ध	वर्धते	वर्धेते	वर्धन्ते
वर्त	वर्तसे	वर्तेथे	वर्तध्वे
प्र+ काश	प्रकाशते	प्रकाशेते	प्रकाशन्ते
वन्द्	वन्दे	वन्दावहे	वन्दामहे
याच	याचते	याचेते	याचन्ते
लज्ज्	लज्जसे	लज्जेथे	ल्ज्जध्वे
वीक्ष	वीक्षते	वीक्षेते	वीक्षन्ते
सेव्	सेवे	सेवावहे	सेवामहे
वन्द्	वन्दसे	वन्देथे	वन्दध्वे
शुभ्	शोभते	शोभेते	शोभन्ते

 

प्रश्न 6 उदाहरणानुसारं वाक्य द्वयं लिखन्तु |

   उत्तर -         

वृक्षः वर्धते	बालाः वर्धन्ते
छात्रः वन्दते	भक्ताः  वन्दन्ते
वैद्यः वीक्षते	प्रेक्षकाः वीक्षन्ते
कर्मचारी सेवते	महिलाः सेवन्ते
वृक्षः कम्पते	रुग्णाः कम्पन्ते

 

प्रश्न 7 उदाहरणनुसारं दृष्ट्वा वाक्यानि उचितरुपैः पूरयतु |

 उत्तर - 1 . मूषकः मार्जारं दृष्ट्वा पलायते |

           2 . रात्रिकाले मार्गदीपाः प्रकाशन्ते |

           3 . अहं किमर्थं वन्दे  |

           4 . त्वं किमर्थं लज्जे |

           5 . वयं देशम सेवामहे |