09 - कोऽरुक्? कोऽरुक्? कोऽरुक्?

 

अभ्यासात् जायते सिद्धिः

 १. अधोलिखितान् प्रश्नान् एकपदेन उत्तरत -

(क) शुकरूपं कः धृतवान्?
उत्तरम् : धन्वन्तरिः

 

(ख) धन्वन्तरिः (शुक:) कुत्र उपविश्य ध्वनिम् अकरोत्?
उत्तरम् : पुष्पतरौ

 

(ग) अन्ते शुकः कस्य आश्रमस्य समीपं गतवान्?
उत्तरम् : वाग्भटस्य

 

(घ) ऋतवः कति सन्ति ?
उत्तरम् : षट्

 

(ङ) वाग्भटः शुकस्य रहस्यं केभ्यः उक्तवान्?
उत्तरम् : शिष्येभ्यः ।

 

२. पट्टिकातः उचितानि पदानि चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

चरकस्य, कुटीरसमीपं, भारतवर्षे, आयुर्वेदज्ञानेन, अतिमात्रं

(क) __________ जनाः कथं निरामयाः भवन्ति ?
उत्तरम् : भारतवर्षे

 

(ख) अन्ते सः वैद्यस्य वाग्भटस्य __________ गतवान् ।
उत्तरम् : कुटीरसमीपम्

 

(ग) तव उत्कृष्टेन __________अहम् अतीव सन्तुष्टः अस्मि ।
उत्तरम् : आयुर्वेदज्ञानेन

 

(घ) महर्षेः __________ नाम भवन्तः श्रुतवन्तः स्युः ।
उत्तरम् : चरकस्य

 

(ङ) लघुद्रव्याणि __________ सेवनेन हानिकराणि जायन्ते ।
उत्तरम् : अतिमात्रम् ।

३. अधोलिखितानां प्रश्नानां पूर्णवाक्येन उत्तराणि लिखत-

(क) मधुरां वाणीं श्रुत्वा चिकित्सानिरतः वाग्भटः किम् अकरोत् ?
उत्तरम् : मधुरा वाणीं श्रुत्वा चिकित्सानिरतः वाग्भटः शुकाय फलानि अर्पितवान् ।

 

(ख) वाग्भटः झटिति किम् अकरोत् ?
उत्तरम् : वाग्भटः झटिति विहगाय फलानि समर्पितवान् ।

 

(ग) छात्रा: पुन: जिज्ञासया आचार्यं किम् अपृच्छन्?
उत्तरम् : छात्राः अपृच्छन् – शुकः ‘कोऽरुक्’ इति उक्तवान्। तस्य कोऽर्थः ?

 

(घ) भगवान् धन्वन्तरिः अस्माकं कृते संक्षेपेण किं प्रदत्तवान्?
उत्तरम् : धन्वन्तरिः अस्माकं कृते सन्देशं प्रदत्तवान्- व्यायामः दन्तधावनं स्वच्छजलेन स्नानं कर्त्तव्यम् ।

 

(ङ) ऋषयः नित्यं कां प्रार्थनां कुर्वन्ति ?
उत्तरम् : ऋषयः प्रार्थनां कुर्वन्ति – सर्वे भवन्तु सुखिनः ।

 

 ४. पाठात् यथोचितानि विशेषणपदानि विशेष्यपदानि वा चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-

उत्तरम् :                                           

विशेषणम्	विशेष्यम्
प्रख्याता:	वैद्या:
पार्श्वस्थे	वृक्षे
मधुराम्	वाणीम्
लौकिक:	खगः
समुचितम्	उत्तरम्
विस्मिता:	शिष्या:
सात्त्विकम्	भोजनम्

 

 

 

 

 

 

 

 

विशेषणम्	विशेष्यम्
विभिन्नानाम्	व्याधीनाम्
मनोहरम्	शुकरूपम्
विशाले	प्राङ्गणे
वैद्य:	वाग्भट:
मधुराणि	फलानि
उत्तमस्य	वैद्यस्य
महर्षे:	चरकस्य

 

 

 

 

 

 

 

 

५. पाठं पठित्वा अधोलिखितपट्टिकातः पदानि चित्वा उचितसञ्चिकायां पूरयत-

 

लौकिकः, व्याधीनाम्, देव:, वृक्षे, त्रीणि, उत्तमस्य, वाणीम्, विस्मितः, मधुरया, प्रश्नान्, पूज्यः, खगः, विशाले, शुकम्, वाग्भटः |

उत्तरम् :

विशेषणपदानि	विशेष्यपदानि
लौकिकः	व्याधीनाम्
देवः	वृक्षे
त्रीणि	वाणीम्
उत्तमस्य	प्रश्नान्
विस्मितः	खगः
मधुरया	शुकम्
पूज्य:	वाग्भटः
विशाल:

 

 

 

६. अधोलिखितानि वाक्यानि पठित्वा तेन सम्बद्धं श्लोकं पाठात् चित्वा लिखत-
(क) अस्माभिः नित्यं व्यायामः, स्नानं दन्तधावनं, बुभुक्षायाञ्च भोजनं कर्तव्यम् ।
उत्तरम् :       व्यायामः प्रातरुत्थायं नित्यं दन्तविशोधनम् ।
                 स्वच्छजलेन सुस्नानं बुभुक्षायाञ्च भोजनम् । ।

 

(ख) अस्माभिः हितकरः आहारः सेवनीयः येन विकाराणां शमनं स्वास्थ्यस्य च रक्षणं भवेत् ।
उत्तरम् :       तच्च नित्यं प्रयुञ्जीत स्वास्थ्यं येनामुवर्त्तते ।
                 अजातानां विकाराणामनुत्पत्तिकरं च यत् ।।

 

(ग) ऋतोः अनुसारं भोजनेन बलस्य वर्णस्य च अभिवृद्धिः भवति ।
उत्तरम् :       तस्यांशिताद्यादाहारात् बलं वर्णश्च वर्धते ।
                 तस्यर्तुसात्म्यं विदितम् चेष्टाहारव्यपाश्रयम् ।।